शब्दों के अपने निश्चित अर्थ होते हैं, जो शब्द उन अर्थों को अर्थ देते हैं उन्हें विलोम कहा जाता है। विलोम या विपरीत अर्थ वाले शब्द निम्नलिखित विधियों द्वारा निर्मित होते हैं:
भिन्न जातीय शब्द से: जैसे- अधम-उत्तम, अधिकतम-न्यूनतम, अनुराग-विराग, आजाद-गुलाम, आगे-पीछे, कड़वा-मीठा, इत्यादि।
उपसर्ग की सहायता से: जैसे-ईश्वर-अनीश्वर, आस्था-अनास्था, अस्वस्थ-स्वस्थ, मान-अपमान, अल्पायु-दीर्धायु, अंतर्मुखी-बहिर्मुखी, इत्यादि।
उपसर्ग के समान प्रयुक्त शब्दों से: जैसे-गणतंत्र-राजतंत्र, अल्पसंख्यक-बहुसंख्यक, उत्तरायण-दक्षिणायण, एकतंत्र-बहुतंत्र, उदयाचल-अस्ताचल, विशालकाय-लघुकाय, इत्यादि।
समास के पद बनाकर: जैसे-नश्वर-अनश्वर, आदि-अनादि, संभव-असंभव, आस्तिक-नास्तिक, अनाथ–सनाथ, सार्थक-निरर्थक, इत्यादि।
विलोम/विपरीतार्थक शब्द (Antonyms in Hindi)
किसी शब्द का विलोम शब्द उस शब्द के अर्थ से उल्टा अर्थ वाला होता है। एक दूसरे के विपरीत या विपरीत अर्थ देने वाले शब्दों को विलोम (Antonyms) कहा जाता है। सरल शब्दों में जो शब्द किसी दूसरे शब्द के विपरीत अर्थ को दर्शाते हैं, उन्हें विलोम या विलोम शब्द कहा जाता है।
उदाहरण के लिए, अपेक्षा – नकदी, आय – व्यय, स्वतंत्रता – दास, नए – प्राचीन शब्द विपरीत शब्द हैं। इसलिए, इन्हें ‘विलोम शब्द’ कहते हैं।
स्कूल में, एंटोनीज (विलोम शब्द) बोला जाता है, या किसी परीक्षा में पूछा जाता है, और इस प्रकार कई विलोम शब्द हैं, जिन्हें याद रखना आसान नहीं है, इसलिए आज मैं इस लेख की मदद से विपरीत शब्दों को साझा करने जा रहा हूं।
1
अँधेरा
उजाला
2
अतिवृष्टि
अनावृष्टि
3
अत्यधिक
अत्यल्प
4
अंतरंग
बहिरी
5
अंधकार
प्रकाश
6
अधिकतम
न्यूनतम
7
अंदर
बाहर
8
अघम
उत्तम
9
अंदरूनी
बाहरी
10
अगम
सुगम
11
अक्षम
सक्षम
12
अनभिज्ञ
अभिज्ञ
13
अनाथ
सनाथ
14
अगला
पिछला
15
अनुकूल
प्रतिकूल
16
अग्रज
अनुज
17
अनुग्रह
निग्रह, विग्रह
18
अनुरक्ति
विरक्ति
19
अज्ञ
प्रज्ञ
20
अनुराग
विराग
21
अनुलोम
विलोम, प्रतिलोम
22
अग्नि
जल
23
आकर्षण
विकर्षण
24
अंगीकार
इनकार
25
अमर
मर्त्य
26
अघ
अनघ
27
अमावस्या
पूर्णिमा
28
अचल
चल
29
अमृत
विष
30
अर्जन
वर्जन
31
अर्थ
अनर्थ
32
अल्पसंख्यक
बहुसंख्यक
33
अति
अल्प
34
अर्थ
अनर्थ
35
अलभ्य
लभ्य
36
अर्थी
प्रत्यर्थी
37
अग्नि
जल
38
अदोष
सदोष
39
अपराह्न
पूर्वाह्न
40
अधिकारी
अनधिकारी
41
अखाद्य
खाद्य
42
अधुनातन
पुरातन
43
अचर
चर
44
अजेय
जय
45
अज्ञान
ज्ञान
46
अज्ञानी
ज्ञानी
47
अतिवृष्टि
अनावृष्टि
48
अकर्मण्य
कर्मण्य
49
अनुरक्त
विरक्त
50
अनय
नय
51
अपकीत्ति
सुकीर्ति
52
अंत
आदि
53
अनित्य
नित्य
54
अपना
पराया
55
अलौकिक
लौकिक
56
अपमान
सम्मान
57
अप्रिय
प्रिय
58
असाधारण
साधारण
59
अपेक्षा
उपेक्षा
60
असभ्य
सभ्य
61
अपेक्षित
उपेक्षित
62
अमंगल
मगल
63
अरुचि
रुचि
64
अशुभ
शुभ
65
अल्पज्ञ
बहुज्ञ
66
अल्पायु
दीर्घायु, चिरायु
67
अनिच्छा
इच्छा
68
अनुचित
उचित
69
अवनत
उन्नत
70
असमय
सुसमय
71
अनवसर
सुअवसर
72
अश्रु
हास
73
अभीष्ट
अन्भिष्ट
74
अनुपस्थित
उपस्थित
75
अनेक
एक
76
अपचय
उपचय
77
अंडज़
पिंडज
78
अंसंतुष्ट
संतुष्ट
79
असंतोष
संतोष
80
आधार
निराघार, अनाधार
81
आधुनिक
प्राचीन
82
आगामी
विगत
83
आत्मा
परमात्मा
84
आयत
निर्यात
85
आकाश
पाताल
86
आकर्षण
विकर्षण
87
आसक्त
अनासक्त, निरासक्त
88
अभ्यंतर
बाहूय
89
आजादी
गुलामी
90
आरोह
अवरोह
91
आर्य
अनार्य
92
आरोही
अवरोही
93
आगमन
गमन
94
आवश्यक
अनावश्यक
95
आवाहन
विसर्जन
96
आवृत्त
अनावृत
97
आध्यात्मिक
आधिभौतिक
98
आम
ऱवास
99
आकुँचन
प्रसारण
100
आलस्य
स्फूर्ति
101
आदत्त
प्रदत्त
102
आरूढ़
अनारूढ़
103
आस्था
अनास्था
104
आज्ञा
अवज्ञा
105
अतिरिक्त
अनतिरिक्त
106
आवक
जावक
107
आगत
अनागत
108
आतप
छाया, अनातप
109
आवृत
अनावृत
110
अकेला
साथ
111
अगला
पिछला
112
अनृत
ऋत, तथ्य
113
अनुरक्त
विरक्त
114
अपकार
उपकार
115
अभिमुख
विमुख
116
अबला
सबला
117
अचेत
सचेत
118
अत्र
तत्र
119
अकाम
सकाम
120
अर्जन
वर्जन
121
अर्पित
गृहीत
122
अकर्त्तव्य
कर्त्तव्य
123
अधुनातन
पुरातन
124
अपराधी
निर्दोष, निरपराध
125
अभिमान
निरभिमान
126
अप्रत्यक्ष
प्रत्यक्ष
127
अपकर्ष
प्रकर्ष, उत्कर्ष
128
अप्रसन्न
प्रसन्न
129
अपव्यय
मितव्यय
130
अनुर्वरा
उर्वरा
131
अपूर्ण
पूर्ण
132
अधर्म
धर्म
133
अर्वाचीन
प्राचीन
134
आलोक
अंधकार
135
आय
व्यय
136
आमिष
निरामिष
137
आस्तिक
नास्तिक
138
इष्ट
अनिष्ट
139
इधर
उधर
140
उत्तरायण
दक्षिणायन
141
इहलोक
परलोक
142
उत्तम
अधम
143
इकट्टा
अलग
144
उपचार
अपचार
145
इच्छा
अनिच्छा
146
उर्वर
ऊसर
147
इति
अथ
148
उन्नयन
अवनयन
149
इंसाफ
गैंर-इंसाफ
150
उपयुक्त
अनुपयुक्त
151
इकहरा
दुहरा
152
ईद
मुहरंम
153
उपयोगी
अनुपयोगी
154
उष्ण
शीत, शीतल
155
इश्वर
अनीश्वर, जीव
156
ईमानदार
बेईमान
157
उदास
प्रसन्न, प्रफुल्ल
158
उचित
अनुचित
159
उदित
अस्त
160
उच्च
निम्न
161
उषा
संध्या
162
उत्कर्ष
अपकर्ष
163
उपजीव्य
उपजीवी
164
उतीर्ण
अनुत्तीर्ण
165
उपकारक
अपकारक
166
उरुकृष्ट
निकृष्ट
167
उतार
चढाव
168
उत्थान
पतन
169
उदीची
प्रतीची
170
उत्साह
निरुत्साह, अनुत्साह
171
उपजाऊ
बंजर
172
उदय
अस्त
173
उपार्जित
स्वयंप्राप्त
174
उत्पतन
निपतन, अवतरण
175
उदात्त
अनुदात्त
176
उदार
अनुदार, कृपण
177
ऊँच
नीच
178
उद्यम
निरुद्यम
179
ऊँचा
नीचा
180
उधार
नकद
181
ऊसर
उपजाऊ
182
उद्धत
विनीत
183
ऊर्ध्वमुख
अधोमुख
184
उन्नति
अवनति
185
ऊपर
नीचे
186
उन्मुख
विमुख
187
ऋणात्मक
धनात्मक
188
उन्मुलन
मुलन
189
एक
अनेक
190
उपकार
अपकार
191
एकता
अनेकता
192
उपयोग
दुरुपयोग
193
एड़ी
चोटी
194
उपर्सग
प्रत्यय
195
एकमुखी
बहुमुखी
196
उपस्थित
अनुपस्थित
197
एकतंत्र
बहुतंत्र
198
उपस्थिति
अनुपस्थिति
199
उतर
दक्षिण
200
एकेश्वरवाद
बहुदेववाद
201
ऐहिक
पारलौकिक
202
ऐक्य
अनैक्य
203
ऋजु
कुटिल, वक्र
204
ऐतिहासिक
अनैतिहासिक
205
ऐश्वर्य
अनैश्वर्य
206
औचित्य
अनौचित्य
207
औद्धत्य
अनौद्धत्य
208
औदार्य
अनौदार्य
209
अंतर
सतत
210
औपचारिक
अनौपचारिक
211
औदत्य
अनौदात्य
212
कड़वा
मीठा
213
कटु
मघु
214
कठिन
सरल, सहज
215
कीर्ति
अपकीर्ति
216
कृतज्ञ
कृतघ्न
217
कृत्रिम
प्राकृत
218
कृष्ण
कंस’, शुक्ल, श्वेत
219
कनिष्ठ
ज्येष्ठ
220
कपूत
सपूत
221
कृपण
उदार, दानी, दाता
222
कर्मण्य
अकर्मण्य
223
कर्कश
क्रोमल, मधुर, सुशील
224
करुण
निष्करुण, अकरुण, निष्ठुर
225
कसूरवार
बेकसूर
226
क्रय
विक्रय
227
कलुष
निष्कलुष
228
कुटिल
सरल
229
कुरूप
सुरूप, सुन्दर
230
कुसुम
वज्र
231
कोप
कृपा
232
कोमल
कठोर
233
कर्म
अकर्म, निष्कर्म
234
कपटी
निष्कपट
235
कर्मठ
अकर्मण्य
236
क्रिया
प्रतिक्रिया
237
कृश
स्थूल
238
क्रुद्ध
शांत
239
कानूनी
गैरकानूनी
240
किनारा
बीच
241
कान्त
कांता
242
कुमार्ग
सुमार्ग, सन्मार्ग
243
कुपुत्र
सुपुत्र
244
कुपुत्री
सुपुत्री
245
कंटक
निष्कंटक
246
कड़ा
मुलायम, नरम
247
कच्चा
पक्वा
248
कम
अधिक, ज्यादा
249
कमी
बेशी
250
काम
आराम, निष्कत्म
251
काला
गोरा
252
कुत्सा
प्रशंसा, स्तुति
253
कमजोर
ताकतवर
254
काबिल
नाकाबिल
255
कुकर्म
सुकर्म
256
क्रोधी
अक्रोधी, प्रस्रन्न
257
क्रेता
विक्रेता
258
क्रय
विकय
259
कायर
निडर
260
क्रोध
क्षमा
261
कठोर
दयालु
262
खरीद
बिक्री
263
खल
सज्जन
264
खद्य
अखाद्य
265
खिलना
मुरझाना
266
खीजना
रीझना
267
खंडन
मंडन
268
खरा
खोटा
269
खुशी
गम
270
खुश
नाखुश, गमगीन, दुखी
271
खुला
बंद
272
खोलना
बाँधना
273
खुशबु
बदबू
274
खुशकिस्मत
बदकिस्मत
275
खुशनसीब
बदनसीब
276
गगन
धरा, पृथ्वी
277
गत
आगत
278
गणतंत्र
राजतन्त्र
279
गमन
आगमन
280
गरल
सुधा, अमृत
281
गरीब
अमीर, धनी
282
ग्रस्त
मुक्त
283
गहरा
छिछला
284
ज्ञान
अज्ञान
285
ग्राम्य
शिष्ट
286
गुण
दोष, अवगुण
287
गुप्त
प्रकट
288
गुरु
लघु, शिष्य
289
गीला
सूखा
290
गृहस्थ
सन्यासी
291
गृही
त्यागी, सन्यासी
292
गेय
अगेय
293
गोचर
अगोचर, गोतीत
294
गरमी
सरदी
295
गौरव
लाघव
296
ग्राह्य
त्याज्य
297
ग्रस्त
मुक्त
298
गंभीर
चंचल
299
गाढा
पतला, तनु
300
गूढ़
प्रकट
301
गलत
सही
302
गड़बड़
सही
303
गौण
प्रमुख प्रधान
304
ग्रहण
त्याग
305
ग्रामीण
शहरी
306
गाँव
शहर
307
ग्रास
मोक्ष
308
ग्राम
नगर
309
गाड़ना
उखाडना
310
गन्दा
साफ़
311
गुणी
निर्गुणी, दोषी
312
गद्य
पद्य
313
गोरक्षक
गोभक्षक
314
घात
प्रतिधात
315
घरेलू
बाहरी, वन्य
316
घर
बाहर
317
घटना
बढना
318
घृणा
प्रेम
319
घटाव
जोड़
320
घटिया
बढिया
321
चढ़ाव
उतार
322
चर
अचर
323
चल
अचल
324
चाह
अनचाह
325
चिन्मय
जड़, अचिन्मय
326
चिर
नवीन, अचिर
327
चिरंतर
नश्वर
328
चेतन
अचेतन
329
चोर
साधु
330
चचल
स्थिर
331
चतुर
मुर्ख
332
चाहा
अनचाहा
333
चालक
बेवकूफ
334
चुस्त
ढीला
335
चय
अपचय
336
चिकना
रुखड़ा
337
चाँदनी
अँधेरी
338
चमकदार
चमकहीन
339
चालू
सुस्त, बंद
340
चिंतत
निश्चिन्त
341
चपल
गंभीर
342
छली, छल
निश्छल
343
छाँह
धूप
344
छूत
अछूत
345
छाया
प्रकाश, रोशनी
346
क्षुद्र
महान्
347
छेद्य
अछेद्य
348
छूट
कैद
349
क्षणिक
शाश्वत
350
जीव
निर्जीव
351
जटिल
सरल
352
जय
पराजय
353
जड़
चेत्तन
354
जल
थल
355
जवानी
बुढ़ापा
356
जागरण
निद्रा
357
जाग्रत
सुषुप्त
358
जागृति
सुषुप्ति
359
जात
परजात
360
जाड़ा
गर्मी
361
जीवन
मरण
362
जोड़
घटाव
363
ज्योति
तम, तिमिर
364
ज्वार
भाटा
365
जंगम
स्थावर
366
ज्येष्ठ
कनिष्ठ
367
जेय
अजेय
368
जब
तब
369
जीवित
मृत
370
जल्लाद
देवता
371
जीना
मरना
372
जंगल
मरुभूमि
373
जमीन
आसमान
374
जनता
सरकार
375
जरा
जवानी
376
जीवात्मा
परमात्मा
377
ज्योतिर्मय
तपोमय
378
झूठ
सच
379
झोपडी
महल
380
झूठा
सच्चा
381
झगड़ा
मेल, मिलाप
382
डरपोक
निडर, साहसी
383
ढलना
चढ़ना
384
ढीठ
संकोची
385
ढालवाँ
चढ़।व, चढाई
386
ताप
शीत
387
तम
आलोक
388
तीव्र
मंद
389
तुक्ष
महान्
390
तिमिर
प्रकाश, ज्योति
391
तामसिक
सात्विक
392
तरल
ठोस
393
तरुण
वृद्ध
394
तारीफ
शिकायत
395
तिक्त
मधुर
396
तीक्ष्ण
कुँठित
397
त्तटस्थ
पक्षपाती
398
तृषा
तृप्ति
399
ताप
शीत
400
त्याज्य
अत्याज्य
401
तुकांत
अतुकांत
402
त्यागी
स्वार्थी
403
थोक
खुदरा
404
थोड़ा
बहुत
405
देव
दानव
406
देवता
राक्षस
407
देय
अदेय
408
दुष्ट
सज्जन
409
देवत्व
दानवत्व
410
दिन
रात
411
दिवा
रात्रि
412
दीर्घकाय
लघुकाय, कृशकाय, क्षीणकाय
413
देर
सबेर, जल्द
414
दुराचारी
सदाचारी
415
दंड
पुरस्कार
416
दाता
कृपण, कंजूस
417
दूषित
स्वच्छ
418
दुर्बल
सबल
419
दक्षिण
उत्तर, वाम
420
द्रुत
विलंबित
421
देश
परदेश, विदेश
422
दुर्दिन
सुदिन
423
देहाती
शहरी
424
दुर्गति
सद्गति
425
दुर्भाग्य
सौभाग्य
426
दुर्भाव
सद्भाव
427
दिनचर्या
रात्रिचर्या
428
दोषी
निर्दोष
429
दयालु
निर्दय
430
दुराचारी
सदाचारी
431
दुर्लभ
सुलभ
432
दृढ़
विचलित
433
दृश्य
अदृश्य
434
दोष
गुण
435
दूश्यकाव्य
श्रव्यकाव्य
436
दीर्घ
हस्व
437
दृदांत
शांत
438
धनी
निर्धन, गरीब
439
धर्म
अधर्म
440
धूप
छाँह
441
धनवान
निर्धन, दरिद्र
442
नूतन
पुरातन
443
न्यून
अधिक
444
नश्वर
अनश्वर, शाश्वत
445
निदा
स्तुति
446
नागरिक
ग्रामीण
447
निर्मल
मलिन
448
निरामिष
सामिष
449
निर्लज्ज
सलज्ज
450
निर्दोष
सदोष
451
निर्माण
विनाश
452
नगर
ग्राम
453
नैसर्गिक
कृत्रिम
454
निष्काम
सकाम
455
निरक्षर
साक्षर
456
नकली
असली
457
नमकहराम
नमकहलाल
458
नया
पुराना
459
नर
नारी, मादा
460
नवीन
प्राचीन
461
निगलना
उगलना
462
निडर
डरपोक
463
नित्य
अनित्य
464
न्याय
अन्याय
465
नगर
ग्रामीण
466
नख
शिख
467
नफा
नुकसान
468
निद्रा
जागरण
469
नेकी
बदी
470
निशीथ
मध्याहृ
471
निषिद्ध
विहित
472
निजी
सरकारी, सार्वजनिक
473
नम
शुष्क, खुश्क
474
नराघम
नरोत्तम
475
नजदीक
दूर
476
नापाक
पाक
477
नद
नदी
478
नज़रबंद
नजरमुक्त
479
नमाज
कलमा
480
नेम
कुनेम
481
नास्तिक
आस्तिक
482
निर्जीव
सजीव
483
निरर्थक
सार्थक
484
निश्चेष्ट
सचेष्ट
485
निषेध
विधि
486
नीरस
सरस
487
नैतिक
अनैतिक
488
पक्ष
विपक्ष
489
पतन
उत्थान
490
पतनोन्मुख
विकासोन्मुख
491
पंडित
मूर्ख
492
परमार्थ
स्वार्थ, आत्मार्थ
493
पराजय
जय
494
पराया
अपना
495
परतंत्र
स्वतंत्र
496
पता
खोज, लापता
497
परिश्रम
विश्राम
498
पवित्र
अपवित्र
499
प्रकट
गुप्त
500
प्रकाश
अंधकार
501
प्रख्यात
अख्यात
502
प्रतीची
प्राची
503
प्रज्ञ
मूढ़
504
प्रतिकूल
अनुकूल
505
प्रत्यक्ष
परोक्ष, अप्रत्यक्ष
506
प्रघान
गौण
507
प्राप्त
अप्राप्त
508
प्रयोग
अप्रयोग
509
प्रलय
सृष्टि
510
प्रवृत्ति
निवृति
511
प्रशंसा
निंदा
512
प्रसाद
विषाद, कोप
513
पनी
आग
514
पाप
पुण्य
515
पालक
संहारक
516
पाश्चात्य
पूर्वीय
517
प्राकृतिक
अप्राकृतिक
518
प्रारंभ
अंत
519
प्रारंभिक
अंतिम
520
पुरातन
कूस्वा नवीन
521
पूर्व
पश्चिम, उतर, उपर
522
पूर्णता
अपूर्णता
523
प्रेम
घृणा
524
पूर्णिमा
अमावस्या
525
पृथु
तनु
526
पुरस्कार
तिरस्कार, दंड
527
पूरा
अधुरा
528
प्रश्न
उत्तर
529
पमुख
सामान्य
530
पूर्ववर्ती
परवर्ती, उत्तरवर्ती
531
परतंत्रता
सवतंत्रता
532
प्राण
निष्प्राण
533
प्रातः
सायं
534
पुष्ट
अपुष्ट, क्षीण
535
पोषक
शोषक
536
प्रसिद्ध
अप्रसिद्ध, अज्ञात
537
पालन
संहार, पीड़न
538
पेट
पीठ
539
प्रदोष
प्रत्युष
540
प्रथम
अंतिम
541
प्रभु
भृत्य
542
प्राय:
विरला
543
प्रारब्ध
पौरुष
544
प्रस्कूटित
सकुंचित
545
पूरब
पश्चिम
546
परोपकारी
स्वार्थी
547
पूर्चाह्न
अपराह्न
548
पर्णकुटी
महल, प्रासाद
549
प्रस्थान
आगमन
550
पहुँचना
छूटना, खुलना
551
परिश्रमी
आलसी, कामचोर
552
पुरुष
स्त्री
553
परकीय
स्वकीय
554
फलदायक
निष्कल
555
फायदा
नुकसान
556
फैला
सिमटा, सिकुड़ा
557
बंधन
मुक्ति, मोक्ष
558
बलवान
बलहीन
559
बहिरंग
अंतरंग
560
बाहूय
अभ्यतर
561
बाढ़
सूखा
562
बर्बर
सभ्य
563
बच्चा
बुढा
564
बढ़िया
घटिया
565
वुरा
भला
566
बालक
वृद्ध
567
बुराई
भलाई
568
बहार
पतझड़, खिजाँ
569
बाहर
भीतर
570
बसाना
उजाड़ना
571
बनाना
बिगाडना
572
बीमार
नीरोग, स्वस्थ
573
बहिस्कार
स्वीकार, अंगीकार
574
बुरिद्वमान
बुद्धिहीन, मूखं
575
बेगम
बादशाह
576
बली
निर्बल
577
वैर
मित्रता, दोस्ती
578
वृहत
लघु
579
ब्रह्म
जीव
580
बिना
साथ
581
बहुत
थोडा
582
भद्र
अभद्र
583
भय
साहस
584
भला
बुरा
585
भारतीय
अभारतीय, विदेशी
586
मारी
हलका
587
भूत
भविष्य
588
भेद
अभेद
589
भौतिक
आध्यात्यिक
590
भाव
अभाव
591
भोगी
योगी
592
भूलोक
द्युलोक
593
भोक्ता
भोग्य
594
भर्ता
भृत्य, भार्या
595
भक्ष्य
भक्षक
596
भक्षक
रक्षक
597
भूमा
अल्पत्ता
598
भरा
खाली
599
भाग्य
अभाग्य
600
मानव
दानव
601
मूक
वाचाल, मुखर
602
मृदुल
कठोर, निर्मम
603
मुख
पृष्ठ, प्रत्तिमुख
604
महात्मा
दुरात्मा
605
मिलन
विरह
606
मृत
जीवित
607
महत्
तुच्छ, क्षुद्र, लघु
608
मुनाफा
नुकसान
609
मंगल
अमंगल
610
मधुर
कटु
611
मालिक
नौकर
612
मित्र
शत्रु
613
मीठा
तीखा
614
मुख्य
गौण
615
मृत्य
अमृत्य, अमर
616
मनुज
दनुज
617
मसृण
रूक्ष
618
माता
पिता
619
मान
अपमान
620
मेहनती
आलसी
621
मोक्ष
बंधन
622
मेल
बेमेल, झगडा, फूट
623
मनुष्य
पशु, राक्षस
624
मनुष्यता
पशुत्ता
625
महँगा
सस्ता
626
मौन
मुखर
627
मोटा
पत्तला
628
मिटटी
सोना
629
मोघ
अमोघ
630
मामूली
गैरमामूली
631
मुमकिन
नामुमकिन
632
मलिन
निर्मल
633
मिथ्या
सत्य
634
मितव्ययी
अपव्यथी
635
मौखिक
लिखित
636
मरना
जीना
637
मोहयुक्त
निर्मोही
638
बालिका
वृद्धा
639
यथार्थ
कल्पित. कल्पना
640
यहाँ
वहाँ
641
यश
अपयश
642
योग
वियोग
643
युद्ध
शांति
644
योगी
भोगी
645
योग्य
अयोग्य
646
युवक
वृद्ध, जठर
647
युवा
बुढा, वृद्ध
648
राजतंत्र
जनतंत्र, प्रजातंत्र
649
रत
विरत
650
रागी
विरागी
651
राग
विराग
652
रचना
ध्वंस
653
रूपवान
कृरूप
654
रिक्त
पूर्ण
655
राजा
रंक, प्रजा
656
राम
रावण
657
रेगिस्तान
नखलिस्तान
658
रोगी
नीरोग
659
राति
रक
660
रंगीन
रंगहीन. बेरंग
661
रोपण
उन्मूलन
662
रुग्ण
नीरोग
663
लधु
दीर्घ, महत्
664
लौकिक
अलौकिक
665
लिप्त
अलिप्त
666
लुप्त
प्रकट
667
लाभ
हानि
668
लिखित
मौखिक
669
लेन
देन
670
लौह
स्वर्ण
671
लोभ
त्याग
672
लोक
परलोक
673
लालची
संतुष्ट
674
लगाव
विलगाव, अलगाव
675
लेना
देना
676
लज्जाशील
निर्लज
677
वक्र
सरल, ऋजु
678
वन
मठ
679
वसंत
पतझड़
680
वहिष्कार
स्वीकार, अंगीकार
681
व्यर्थ
अव्यर्थ, सार्थक
682
वयष्टि
समष्टि
683
वाद
प्रतिबाद
684
वृद्ध
बालक
685
वृद्धि
हास
686
वृष्टि
अनावृष्टि
687
वृहत
लघु, क्षुद्र
688
विकर्षण
आकर्षण
689
विजय
पराजय
690
विपति
संपति
691
विधवा
सधवा
692
विधि
निषेध
693
विपन्न
संपन्न
694
विमुख
उन्मुख
695
वियोग
संयोग
696
विरत
निरत, रत
697
विरह
मिलन
698
विवाद
निर्णय, निर्विवाद
699
विशालकाय
लधु.
700
विशिष्ट
साधारण
701
विस्वास
अविस्वास
702
विश्लेषण
संलेषण
703
विशेष
सामान्य
704
विष
अमृत
705
विसर्जन
सर्जन
706
वैमनस्य
सौमनस्य
707
वैतनिक
अवैतनिक
708
वीर
कायर
709
व्यस्त
अकर्मण्य, अव्यस्त
710
व्यावहारिक
अव्यावहारिक
711
विपद
सम्पद
712
विकर्ष
आकर्ष
713
विहित
निषिद्ध
714
विस्तीर्ण
संकीर्ण
715
वाग्मी
अल्पभाषी, मितभाषी
716
वैध
अवैध
717
वैधानिक
अवैधानिक
718
विकासशील
अविकासशील
719
विकसित
अविकसित
720
विद्वान
मुर्ख
721
व्यक्ति
समाज .
722
व्यास
समास
723
वाचाल
मूक
724
वैभव
दरिद्रत्ता
725
विरोध
समर्थन
726
बैर
मित्रत्ता
727
विशुद्ध
दूषित
728
विश्राम
काम
729
विपुल
न्यून
730
विश्वासी
अविश्वासी
731
विलास
तपस्या
732
वादी
प्रतिवादी
733
विफलता
सफलता
734
शत्रु
प्रित्र
735
शांति
अशांति, क्रांति
736
शाकाहारी
मांसाहारी
737
शाम
सुबह
738
शासक
शासित
739
शिष्ट
अशिष्ट
740
शीत
उष्ण
Antonyms in Hindi
विलोम शब्द लिस्ट – Vilom Shabd List (Download PDF)
आप सामान्यतः पूछे जाने वाले विलोम की सूची की एक पीडीएफ फाइल डाउनलोड कर सकते हैं, जो आपको विपरीत विलोम को याद करने में मदद करेगी: